Anaflaksi ani bir şekilde ortaya çıkan ve ciddi sonuçlar doğurabilen bir sistem hastalığıdır. Bu sistemik hastalık bireyin dışarıdan vücuduna aldığı herhangi bir ilaç, gıda vs. maddeleri sonucunda ortaya çıkar. Bu sistemik hastalığın ani bir şekilde ortaya çıkmasının nedeni kişinin alerjik maddelere maruz kalmasından dolayıdır. Çünkü vücutta meydana gelen bütün alerjik reaksiyonlar ani bir şekilde meydana gelmektedir.
Fakat anaflaksi diğer alerjik reaksiyondan farklı olarak insan bedeninin tamamını etkisi altına alan bir hastalıktır. Belirtileri oldukça çeşitli ve farklılık gösteren bu sağlık sorunu çoğunlukla derideki değişimler fark edilmektedir. Bu sistemik hastalık en kısa sürede tedavi edilmesi gereken, tedavi edilmediğinde ciddi sağlık sorunları ve hatta ölüme neden olan bir hastalıktır.
Anaflaksinin oluşum mekanizmasında immün sistemine ait hücrelerin büyük bir rolü vardır. Kişide alerjik reaksiyonlara neden olabilecek herhangi bir madde dışarıdan alındığında kişinin immün sistemi devreye girer ve bu yabancı maddelere karşı savunma mekanizması başlatır. Savunma mekanizmasında akyuvarlar ve mast hücreleri göre almaktadır. Fakat günümüzde halen anaflaksinin oluşum mekanizması iyi bir şekilde bilinmediği için immün sistem dışındaki nedenlerin de anaflaksiye neden olduğu düşünülmektedir.
Kayıt altına alınan vakalarda toplumun %1’inin anaflaksiye sahip olduğu ortaya çıkmıştır. Öyle ki Dünya Sağlık Örgütü tarafından yürütülen çalışmalarda son yıllarda bu oranın artış gösterdiği bildirilmiştir.
Anaflaksi çok ani bir şekilde gelişen ve ortaya çıkardığı komplikasyonlar nedeniyle hayati tehlikeye neden olabilen bir sağlık sorunudur. Hastalığın ortaya çıkmasında ekonomik düzey, ırk, yaş, cinsiyet vs. fark etmeksizin herkeste aynı oranda görülebilmektedir. Bundan dolayı herkesin (özellikle arı sokmalarına ve çeşitli ilaçlara karşı alerjisi olan kişilerin) dikkatli olmaları gerekmektedir.
Anaflaksnin Belirtileri Nelerdir ?
Anaflaktik reaksiyonlar çok hızlı bir şekilde geliştiğinden dolayı alerjik reaksiyona maruziyetten sonra ilk birkaç saat içerisinde çeşitli belirtiler ortaya çıkmaktadır. Eğer alerjen madde direkt olarak kana geçmiş ise bu süre çok daha kısa olabilmektedir.
Anaflaksi ortaya çıkardığı belirtiler itibariyle oldukça ciddi sonuçlar doğurabilen bir sağlık sorunudur. Ayrıca görülen belirtiler çoklu belirtiler şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Çok belirti olarak adlandırılan durum vücuttaki birçok sistemin aynı anda belirti ve bulgular ortaya çıkarmasıdır.
Anaflaksi tablosunda ortaya çıkan belirtiler kişilerde ortalama %80 cilt, %40 sindirim sistemi, %70 solunum sistemi ve %20 oranında sinir sistemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu oranlar hastaların genel sağlık durumlarına göre değişiklik göstermektedir.
Anaflaksi tablosunda ortaya çıkan belirti ve bulgular genel olarak cilt ve solunum yollarını etkilemekle beraber şu şekilde sıralanabilir;
· Cilt yüzeyinde kabarıklık
· Cildin herhangi bir bölgesinde kızarıklık
· Cildin hemen altında ödem oluşumları
· Kaşıntı
· Morarma
· Soluk almada güçlük (solunum yollarının kasılmasından dolayı)
· Ritim bozukluğu
· Kalp krizi
· Yutkunma problemleri (yemek borusunun kasılmasından dolayı)
· Şiddetli baş ağrısı
· Baygınlık
· Baş dönmesi
· Mide bulantısı
· Kusma
· Mide krampları
· Öksürük
· Göz ve burundan sıvı gelmesi gibi belirtiler anaflaksi tablosunda yaygın bir şekilde görülmektedir.
Anaflaksinin Nedenleri Nelerdir ?
Anaflaksi birçok nedene bağlı olarak aşırı reaksiyon gösterebilen bir sistemik hastalıktır. Fakat hastalık hakkındaki birçok detay bilinse de oluşum mekanizması hakkında henüz net bir bilgi bulunmamaktadır. Uzmanlar mast hücrelerinin histamin proteinini üretmesi sonucunda bağışıklık sisteminin aktifleştirilmesini sorumlu tutmaktadır.
Anaflaksiye neden olan risk faktörleri şu şekilde sıralanabilir;
1. Çeşitli gıda maddelerinin tüketilmesi
2. Başta arı olmak üzere böcek tarafından sokulmak
3. İntravenöz ve intramüsküler olarak uygulanan ilaçlar
4. Hormonal bozukluk
5. Latex
6. Aşırı sıcaklık
7. Radyasyon
8. Monosodyum glutamat
9. Bitki sütü gibi nedenler anaflaksi için risk oluşturmaktadır.
Anaflaksi Nasıl Tedavi Edilir ?
Anaflaksi tedavisinde öncelikle kişilerin yaşam bulgularını kontrol altına alabilmek adına acil müdahaleler uygulanır. Eğer hastalarda solunum güçlüğü var ise uzman doktor tavsiyesi ile solunum yollarının açıklığı sağlanmalı ve en kısa süre içerisinde oksijen takviyesine başlanması gerekmektedir. Eğer tansiyon düşük ise damardan verilecek ilaçlar ile hastaların yaşam bulguları stabil hale getirilir.
Anaflaksi tedavisinin merkezinde adrenalin yani bilinen diğer adı ile epinefrin yer almaktadır. Belirtilerin görülmeye başladığı andan itibaren kalça kasına uygulanacak adrenalin enjeksiyonu büyük önem arz etmektedir. Bundan dolayı anaflaksi öyküsü olan kişilerin mutlaka
yanında adrenalin enjeksiyonlarını taşımaları gerekmektedir. Bu tedavi yöntemi hasta için hayati öneme sahiptir.
Anaflaksinin en etkili tedavisi önceden alınacak önlemlerdir. Eğer kişide önceden mevcut olarak bulunan anaflaksi öyküsü varsa mutlaka altta yatan neden bilinmeli ve buna yönelik önlemlerin alınması gerekmektedir. Mesela kişide fıstığa karşı anaflaktik şok gelişiyorsa kişi hayatı boyunca fıstık ve türevlerinden uzak durmalıdır. Bu sayede herhangi bir komplikasyon ortaya çıkmadan anaflaksi önlenmiş olacaktır.
Anaflaksi tedavisi ve önlenmesi ülkemizde immünoloji hastaneleri doktorları tarafından yapılmaktadır.
News
